Langileen parte hartzea enpresan

Azkenengo sei hilabete hauetan nire masterreko proiektuan bueltaka ibili dudan gaia izan da langileen parte hartzea enpresan. Parte hartzea zer da? Eta enpresa parte hartzailea? Buruan bueltaka ibili ditudan bi galdera potolo izan dira.

Parte hartzea modan dagoen terminoa dugu XXI. mende honetan enpresa munduan. Pertsonaren garrantzia aipatu nahi duen terminoa da eta pertsona bere osotasunean kontutan hartu nahi duena. Protagonismoa pertsonari eman nahi zaio eta horretarako bere partaidetza ezinbesteko baldintza bilakatzen da. Baina zergatik aldaketa hori? Ezagutzaren gizarte deituriko honetan pertsonen ezagutza beharrezko elementu bilakatu da merkatuan lehiakor izateko. Ikuspegi instrumentala agertzen da parte hartze kontzeptuaren atzean.

Badira hala ere gure inguruan izaera instrumental hori alde batera utzita esperientzia parte hartzaileak ekonomia munduan eta horietako batzuk ekonomia sozialean oinarriturikoak. Komunitatean integraturik langilea, ekoizpen prozesuak eta gizartearen behar sozialak integratzen dituztenak ekonomikoki bideragarriak izanik. Horiek ezagutzeko aukera izan dut Berrekin berregin programaren bitartez.

Nik aztertu dudan kasua, Azkue enpresa, ez da horrelakoa eta sentitzen dut horrela katalogatzea. Hasierako prozesua langileek  krisian zegoen enpresa baten birsortzetik zetorren eta enpresa parte hartzaile bat izateko hazi guztiak zituen. Loratzerik ez du izan tamalez eta kanpoko kapitalak enpresa parte hartzaile baten sustraiak ezabatu ditu.

Enpresa parte hartzailearen ezaugarrien artean ondorengoak aipatuko nituzke: proiektua partekatua izatea helburuak partekatuz, langilea  bere lanaren jabe izatea eta horrela sentitzea, enpresaren jabetza langileen artean banatuta egotea, misio konpartitu bat izatea, gestioaren berri izatea eta gardentasuna ikur bihurtzea. Guzti honek langileari eskatzen zaion erantzukizun mailarekin erlazio zuzena izango du. Konfiantzan oinarrituriko erlazioak garatzea izango da beste ezaugarrietako bat eta honekin batera pertsonaren garapen pertsonala enpresan egiten duen lanarekin garatzeko aukera izatea. 

Hitzak eta kontzeptuak samurki erabiltzen ditugu baina eguneroko martxara eramatea sekulako erronka da eta bidean enpresa askok porrot egiten dute eta horietako bat nik aztertu dudan Azkue enpresa izan da.

Kapital soziala eta gizarte berrikuntza

Kapital soziala berrikuntza sozialerako humusa da. Gizarte baten dagoen kapital soziala konfiantza mailarekin neurtu dezaket, adibidez politikan politikoekiko dagoen konfiantza maila neurtuta.  Kapital soziala pertsonen arteko erlazioetan sortzen den baliabidea da. Kapitala  balorea duelako da eta soziala erlazioen ondorioa delako. Gizartearen baliabide sozial bat da, onurak dakartzana.

Kapital sozialaren ezaugarrien artean daude: kontrol soziala, konfiantzaren sorrera, lankidetza koordinatua, konfliktoen soluzioa, baliabide komunitarioen mobilizazio eta gestioa, talde lanerako egitura eta esparruen sorrera eta liderren eta zuzendarien legitimazioa.

Bestalde bi dira kapital sozialaren iturri kulturalak.  Lehena identitarioa, hau da gizabanakoak sozializazio prozesuan barneraturiko arau eta baloreek beraiekin dakartzaten jarrerak eta portaerak eta bigarrena instrumentala gizabanakoentzat onura dakar.

Zertan gauzatzen da kapital soziala?

-Kapital sozialak giza erlazioen kalitatea eta intentsitatea areagotzen du.

-Erakundeek sortzen duten kapital soziala batzuetan konfiantzan bistaratzen da, beste batzuetan lidergoan edo iniziatiban eta abar.

Sareak garatzeko errekurtso klabea da eta baita gizarte berrikuntzaren garapenerako ere. Sarea lehen komunitatearen erantzukizuna zena orain estatuarena bilakatu da.

Kapital soziala oinarri ona da gizarte berrikuntzarako, interakziorako oinarria ere bada eta eraldatzailea, pertsona ezberdinekin irtenbideak partekatzeko aukera eskaintzen digu. Gaia aztertu duten autoreen artean Robert Putman, Pierre Bourdieu, James Coleman edota Fukuyama ditugu.

Gizarte berrikuntzaren (GB) definizioetako bat hau izan daiteke: aktore eta baliabide sare baten bitartez, bete gabeko behar sozial bati baino gehiagori loturiko arazo konplexuei irtenbidea emateko ideia sortzaile, ezagutza, balore eta metodoen artikulazio praktikoa, tokian tokiko erantzuna emanez.

GB fenomeno kolektiboa da, errutinak sozialak aldatzen dituena eta erlazioak sortzen dituena eraldaketaren bitartez. GBren azken helburua eraldaketa soziala sortzea da eta honekin batera erlazio sozial edo lankidetza berriak sortzea, berrikuntza bai helburu zein baliabidetan ematen delarik.

Gizarte berrikuntza inklusio esklusio dinamika da, esklusiotik inklusiora pasatzea da. Adibide bat izan daiteke GORATUk aurrera eramandako iniziatiba.

Bi kontzeptu hauek gizarte konplexuaren ezaugarriekin batera ( aldaketa azkarrak, ekonomiaren globalizazioa, sakoneko eraldaketa kulturalak, egitura publikoetan aldaketak, merkatuaren eraldaketa, estetikaren lehentasuna, kapital sozialaren murrizketa, errealitatea sozialki eraikitzeko era berriak eta abar,..) azaldu ditu eta kapital soziala nola indartu daitekeen aipatu digu, bai ezagutza zein konfiantza handituz eta sareak egituratuz.

Bukatzeko kapital soziala zenbat eta handiagoa izan komunitatearen oinarria era handiago da eta hau krisi egoeratan babes ona da gutiontzat.

Erantzukizun pertsonala eta kontratu neoliberalaren artean

XXI. mendearen hasiera honetan gure ingurune hurbilenean gertatzen diren aldaketa azkarren eta sakonen aurrean elementu iraunkor gutxi gelditzen zaizkigu erreferentzia gisa hartzeko. Lana izan da horietako bat pertsona askorentzat azkeneko mende honetan zehar. Gizarte industrial aurreratuak enpleguaren gizarte izan dira. Enpleguak ematen zigun identitate bat eta bizitza proiektu bat aurrera eramateko bidea.( Bauman,  2002). Orain berriz pertsona askorentzat hori apurtu da.

Langileak eta gizarteak orokorrean aldaketa hauek sakonean lan harremanetan eta ibilbide pertsonaletan eragina izango dutela badakite eta arriskua barneratu dute. Gaurko egoerak pertsona askoren bizitza baldintzatu du. Richard Sennettek (2000) dioen bezala “Las nuevas condiciones del mercado obligan a un gran número de personas a asumir riesgos muy pesados aunque los jugadores saben que las posibilidades de recompensa son escasas”(92. orri).

Langabeziaren arazoa ez da klase edo talde konkretu bati egokitzen zaion arazoa, gaur egun edozein izan daiteke langabezian. Enpresetan ematen diren pertsonalaren murrizketak edota itxierak edozein kategoriatako langilea ukitu dezake.

Erantzukizun pertsonala da gure errealitateak nagusitzen duen leloa, hau da pertsona bakoitzak izan behar du norberaren ongizatearen erantzule. Merkatua da politika sozialik onena eta laguntza karitatetik etorri behar du, solidaritate instituzionala alde batera utziaz. Kontratu sozial modernoa natura egoeratik irteteko eta hiritar bihurtzeko baliagarria zitzaigun bezala, gaur egungo kontratu neoliberalak bazterketa prozesuak areagotzen ditu eta gizartea beste egoera natural batetara darama non bertako partaide asko baztertuak diren (Zubero,2004).

Ekonomiaren malgutasunaren aurrean ziurgabetasun indibidual gero eta handiago bat sentitzen dugu. Komunitateak eta solidaritateak egin zituen ekarpenak joan den mendean alde batera utzi direla dirudi. Ongizate estatua izan zen horietako bat eta gure diskurtso indibidualistak norberak bere kabuz bizitza aurrera atera behar duela dio. Baina gauden lekuan bagaude beste batzuen laguntzari esker izan zela ez dezagun ahaztu.

-Bauman, Zygmunt (2002) Modernidad líquida. Argentina. Fondo de cultura económica

-Sennett, R.(2000). La corrosión del carácter. Anagrama. 

-Zubero,I.(2004).Trabajo y ciudadanía. En El trabajo en el siglo XXI: perspectiva de futuro. (111-127).Ararteko, Colección Jornadas sobre derechos humanos nº8. Gráficas Santamaria, S.A.

Lana eta hiritartasuna

Lanak eta honen monetarizazioak enpleguak hiritar oso bihurtzen gaitu. Lana bilakatu da identitate soziala eta indibidualaren ardatz. Langabezia nagusitzen joan den neurrian berriz pertsona askorentzat Zygmunt Baumanek  (2002) dioen bezala lanak ez du hori ere eskaintzen   “El trabajo ya no  puede ofrecer un huso seguro en el cual enrollar y fijar definiciones del yo, identidades y proyectos de vida. Tampoco puede ser pensado como fundamento ético de la sociedad, ni como eje ético de la vida individual”.(129. Orri) 

 Langabeziaren arazoa ez da klase edo talde konkretu bati egokitzen zaion arazoa, gaur egun edozein izan daiteke langabezian. Enpresatan ematen diren pertsonalaren murrizketak edota itxierak edozein kategoriatako langileak ukitu ditzake.

 Langileak eta gizarteak orokorrean aldaketa hauek sakonean lan harremanetan eta ibilbide pertsonaletan eragina dutela badakite. Gaurko egoerak bizitza pertsonala baldintzatu ondoren eta eskatzen diguten guztia emanda gero bazterturik uzten gaituzte. Richard Sennettek (2000) dioen bezala “Las nuevas condiciones del mercado obligan a un gran número de personas a asumir riesgos muy pesados aunque los jugadores saben que las posibilidades de recompensa son escasas”(92. orri).

                Erantzukizun pertsonala da gure errealitateak nagusitzen duen leloa, hau da pertsona bakoitzak izan behar du norberaren ongizatearen erantzule. Merkatua da politika sozialik onena eta laguntza karitatetik etorri behar du, solidaritate instituzionala alde batera utziaz. Kontratu sozial modernoa natura egoeratik irteteko eta hiritar bihurtzeko baliagarria zitzaigun bezala, gaur egungo kontratu neoliberalak bazterketa prozesuak areagotzen ditu  eta gizartea beste egoera natural batetara darama non bertako partaide asko baztertuak diren (Zubero,2004).

                Gizarteak sorturiko aberastasuna guztion artean banatzea guztiok bizitza duin bat izan dezagun. Gutxieneko sarrera bat hiritar gisa guztioi ahalbidetu beharko litzaiguke eta hortik aurrera lanean jardun edo ez gure aukera izan beharko luke. Gaur egun robotizazio prozesuen ondorioz lan mota asko desagertuko dira eta guztiontzat askatasun bide bat  bezala ikusi dezakegu.

 

-Bauman, Zygmunt (2002)Modernidad líquida. Argentina. Fondo de cultura económica .

-Sennett, Richard (2000) La corrosión del carácter : las consecuencias personales del trabajo en el nuevo capitalismo, Barcelona, Anagrama.

-Zubero, Imanol (2004) Trabajo y ciudadanía. Ararteko. Colección Jornadas sobre derechos humanos. nº8. XVIII Cursos de verano en San Sebastian